Verandering

In het woord verandering zit de vooronderstelling dat er dingen hetzelfde kunnen blijven. En dat klopt eigenlijk niet. Alles verandert. De vraag is niet óf dingen hetzelfde kunnen blijven, maar hoelang dingen hetzelfde blijven.

Verandering is een natuurlijk gegeven. Verandering zet dingen in beweging. Het brengt nieuwe dingen en een nieuwe dynamiek. Verandering is leuk, het brengt een enorme levendigheid. En toch hebben wij mensen er vaak moeite mee. Dat is niet zo gek en ik zal proberen uit te leggen waarom. Er zijn mij twee bekende redenen.

Wat verandert doet ons herinneren aan de dood, dat willen we niet

We willen niet dood en we willen niet dat anderen dood gaan. Een collega coach zei ooit tegen me: “Het leven is één grote oefening in loslaten. Alles wat je hebt zul je ooit verliezen en uiteindelijk verlies je zelfs het leven zelf. Hoe meer je dat accepteert hoe vrijer je bent in wat je in de tussentijd doet.”

Verandering is een oefening in het loslaten van het oude. Of anders gezegd in ont-streepje-hechten. Veel coaching werkt niet omdat coaches verlangen van een cliënt dat hij onthecht. Dat lijkt de oplossing. Vastzitten aan een ‘probleem’ werkt niet. Maar waarom zou je onthechten? Omdat die coach zegt dat je moet loslaten?

Onthechten is een van de moeilijkste dingen om te doen, en iets dat we zeker niet op commando kunnen. Onthechten is lastig omdat je je eerst moet realiseren dat je vast zit.

Verandering gaat altijd eerst over vastpakken en daarna loslaten. Of zoals iemand eens zei: “Als Tarzan van de ene liaan naar de andere zou slingeren met alleen loslaten…. dan dondert ie op de grond. Tarzan laat pas los, als hij een nieuwe liaan te pakken heeft.” Mensen kunnen pas onthechten als ze zich bewust zijn van hun gehechtheid.

De tweede reden voor onze moeite met verandering is van een nog grotere orde als die van de angst voor de dood.

Het evenwicht in je groep

Als het evenwicht in een groep verandert, zoekt de groep naar een nieuw evenwicht. Als dat gebeurt loop je het risico erbuiten te vallen. En erbij horen is wat wij als mensen het allerliefst willen. De angst van mensen om buiten de groep gesloten te worden, is meestal groter dan de angst voor de dood. Wanneer je dood gaat word je buiten het leven gesloten, dat is erg maar dat ligt wel écht buiten je eigen macht. Bij een groep horen ligt wél binnen je macht. Dat heeft met je gedrag te maken.

De belangrijkste groep waar je toe behoort is altijd die van je familie. Daar word je automatisch lid van, al voor je geboorte. Binnen ieders familie bestaan onuitgesproken regels over wat je wel en niet doet en zegt. Dat is het groepsgeweten. Als je dit doet hoor je erbij, als je dat doet niet. Zo praat een Zeeuw geen Fries, ook al zou hij het kunnen, dat doe je niet. Praat een Fries Fries dan hoort hij erbij. Sommige Friezen mogen thuis gewoon ABN praten, sommigen niet. Dat soort zaken gaan over erbij horen en niet erbij horen. Iedereen voelt binnen zijn groep precies aan wat kan en wat niet. Dat gaat vaak zelfs geheel zonder woorden.

Je familie is de eerste groep waar je in je leven mee in aanraking komt. Daarna komen groepen als: je klas, de voetbalclub, het bedrijf waar je voor werkt, de afdeling, de vereniging, de politieke partij, maar ook een land, een continent. Allemaal groepen waar je wel en niet bij kunt horen.

Veel coaching werkt niet omdat je een cliënt niet iets kunt vragen dat tegen de aard van zijn familiegroep ingaat. Dat zal hij nooit doen en dan gooit hij meestal jou als coach eruit (als je er als coach überhaupt al een beetje bij hoorde). Erbij horen speelt in werk ook een enorm belangrijke rol. Daarom is ontslag ook zo ingrijpend, dat gaat niet alleen over geld, maar ook over er niet meer bij horen.

Alle mensen hebben weet van erbij horen en er niet bijhoren. Wellicht dat we daarom zo graag op televisie kijken naar afvalraces. Zoals Big Brother, Idols, So you think you can dance, Wipe Out. We weten allemaal dat het heel erg is als iemand de groep uit moet, dat voelen we. Neem het gevangeniswezen, de straf bestaat in primaire vorm uit iemand buiten de samenleving houden. En de isoleercel is de ergste vorm. Allemaal zaken waarbij het ‘er niet bij horen’ er duimendik bovenop liggen.

Dus mocht je nog eens voor een grote verandering staan: Vraag je af wat je vast hebt en wat je los wilt laten.

Een artikel van Jasper Jobse, Foto: James Whitesmith, Flickr