Een aantal dingen die ik doe in mijn vak als coach en psychosociaal therapeut zijn niet moeilijk. Er zitten dingen tussen die iedereen kan begrijpen en wellicht ook toepassen. Vandaag: probleembeschrijvingen en oplossingen.
Wanneer iemand je een probleem vertelt dan kun je er makkelijk van uit gaan dat iemand dat doet omdat hij/zij dat probleem opgelost wil zien. Je voelt het, of je ziet het in iemands ogen dat hij het zat is. Je kunt er meestal ook wel vanuit gaan dat als die persoon het zelf had kunnen oplossen, dat hij dat al gedaan had.
Wil je iemand helpen? Vraag dan of je dat mag. Doe je dat niet dan is het alsof je een keuken inloopt en een hap uit de pan neemt, terwijl jij de maaltijd niet gemaakt hebt. Met vragen of je mag helpen geef je de ander te kennen dat je weet dat het zijn probleem is en niet het jouwe.
Luisteren
Wanneer iemand je een probleem vertelt is het goed om eerst te luisteren. Meteen beginnen met: “waarom doe je niet dat, heb je die en die al om hulp gevraagd”, werkt niet. Het klinkt vaak tamelijk onbehoorlijk, soms zelfs onbeschoft. Niet alleen omdat iemand eerst wil vertellen (juridisch noem je dat mooi: gehoord worden), maar ook een ei kwijt moet. Soms heeft diegene namelijk nog nooit zijn verhaal gedaan. Dan is het belangrijk dat te laten vertellen. Een andere reden om niet direct tips terug te geven is dat je zeker moet zijn dat je de vraag achter de vraag, of het verlangen onder het probleem, herkent.
Maar….. je moet iemand ook weer niet te lang laten praten. Het belangrijkste wordt namelijk vaak al aan het begin gezegd. Als iemand bijvoorbeeld als eerste zin zegt: “Ik ben bang dat …, dat niet gaat doen”, en verderop in zijn verhaal boos wordt, dan heb je twee emoties voorbij zien komen. En eentje werd er als eerste genoemd. Kijk bijvoorbeeld eens naar iemands lichaamshouding tijdens zijn verhaal, daar kun je veel aan zien.
Wel denken, niet mee-denken
Iemand die een probleem heeft, en zeker iemand die dat probleem al lang heeft, die is specialist in het in stand houden van dat probleem. Dat is iemand niet bewust, maar hij is het wel. Ook hier geldt weer, als hij het zelf op had kunnen lossen dan had hij dat wel gedaan. Hij heeft vaak al wel heel veel geprobeerd. Je zou kunnen zeggen, iemand met een langdurig probleem is instant-houdings-specialist. Daar bedoel ik niets lulligs mee. Het verlangen om een kamer uit te gaan, is niet hetzelfde als een deur zien.
Zou je heel lang luisteren naar iemands probleembeschrijvingen, dan word je ook zo’n specialist. Dan ken je alle ins en outs van het niet-lukken van iets. En voor je het weet zie je als toehoorder net als hij alleen nog maar beren op de weg. Wat beter werkt is om met een half oor te luisteren. Dus ook wat informatie langs je af te laten glijden, en vooral véél te voelen. En dan valt er vanzelf iets op in het verhaal. Vaak zit er iets in een verhaal dat je bijblijft. Een dingetje, een zinnetje. Iemands stem wordt zachter of juist harder als hij het over een bepaald persoon heeft. Of iemand haalt opeens even raar adem. Of je mist iets.
Zeker als iemand ontspant ergens in zijn verhaal dan is dat het punt waarover je het moet hebben.
Toekomst
Wat soms ook goed werkt is iemand vragen: hoe zou het eruit zien als je probleem helemaal opgelost was? Je vraagt iemand dan een gedetailleerde beschrijving te geven. Dat betekent niet dat iemand dan direct met de oplossing komt. Nee, juist niet. Maar wat er dan wel gebeurt is dat iemand het anders bekijkt. Namelijk vanuit de toekomst. En dat andere perspectief opent soms een deur die iemand niet zag. Dat kan direct gebeuren, dat kan ook een maand na dat gesprek gebeuren.
Weigering
Soms gaat een probleem over een ‘weigering’ om een situatie te nemen zoals deze is. Je kent vast wel die uitdrukking:
“Life is what happens to you while you’re busy making other plans”
John Lennon
Dat ‘weigeren’ doen mensen niet voor niets, dat is een onvermogen om de pijn of het verdriet te dragen die een situatie met zich meebrengt. Dat is niet erg, zo doen wij mensen dat. Maar het verhindert wel om helder oplossingsgericht te denken. Wat jij als toehoorder kunt doen is die ander uitnodigen dat deel dat hij (nog) niet kan zien/aanvaarden, een plek te geven door ernaar te vragen. Door te vragen waar iemand bang, boos, blij of bedroefd over is.
Aannemen
En tot slot. Je kunt soms ‘coachen als Brugman‘. Je kunt een oplossing zien. Of zeker weten dat iemand niet de hele olifant in beeld heeft. Dat wil niet zeggen dat diegene met het probleem dat ook van jou aan zal aannemen. Dat is niet aan jou. Het is zijn probleem niet het jouwe.
